Feiz ha Sevenadur
Foi et culture

Un dornad pennadoù

                                             Quelques textes

« Hogen arabat ankounac’haat e oa liammet feiz ha buhez ar bobl, er broioù kristen pe bet kristen, en doare damheñvel ouzh unvez an ene hag ar c’horf. Lec’h ma’z eo kollet hiziv an unvez-se, lec’h ma’z eo aet ar feiz da glouaraat, daoust hag e talc’ho hag e nevezo an hengounioù pobl, zoken diwar dunioù, ur wech troc’het diouzh o andonioù. » (Pius XII, Eost 1943.)

« Mais il ne faut pas perdre de vue que, dans les pays chrétiens ou qui le furent jadis, la foi religieuse et la vie populaire formaient une unité comparable à l’unité de l’âme et du corps. Là où cette unité s’est aujourd’hui dissoute, là où la foi s’est alanguie, les traditions populaires, privées de leur principe vital, se maintiendront-elles et se renouvelleront-elles, fut-ce artificiellement ? » (Pie XII,. Août 1953.)

« Pleustrerezh liesseurt ar santelezh. E par doareoù-buhez liesseurt ha trevelloù disheñvel, e vez unseurt ar santelezh a zamant dezhi nep piv bennak a vez lusket gant Spered Doue: dre sentiñ ouzh mouezh an Tad, war-bouez azeuliñ an Tad dre ar spered hag ar wirionez, sed ez a da heul ar C’hrist o tougen e groaz, paour hag uvel, dezhañ da zellezout perzhiañ en e glod. Hervez e varregezh, e tle neuze pep den, hep morse termal, kemer engouestl war hent ar feiz virvidik a zihun ar goubeizh hag  oberiañ diwar-bouez ar garitez. » (Sened Meur Vatikan II, Lumen Gentium nv 41.)

« La pratique multiforme de la sainteté. En divers genres de vie et parmi des occupations différentes, c’est une unique sainteté que cultivent ceux qui sont mus par l’esprit de Dieu; obéissant à la voix du Père et adorant le Père en Esprit et en vérité; ils suivent le Christ pauvre, humble et chargé de sa croix, pour mériter de participer à sa gloire. Chacun doit, selon ses capacités et sans aucune hésitation, s’engager dans la voie de la foi vive qui éveille l’espérance et opère par la charité. » (Concile Vatican II, Lumen Gentium n° 41.)

« An troc’h etre Aviel ha sevenadur zo, hep mar ebet, unan eus gwallreuziadoù hor grez. » (Paol VI, Evangelii Nuntiandi nv 20.)

« La rupture entre l’Evangile et la culture est sans aucun doute l’un des malheurs de notre temps.  » (Paul VI, Evangelii Nuntiandi, n°20.)

« Al liked, emañ dezho dizoleiñ ha seveniñ ar c’halvedigezh hag ar gefridi o deus e piaou, oc’h emplegañ evito ar retvez da gaout ur stummadur war ar vuhez en unded ma tougont ar merk anezhi betek en o boud evel izili d’an Iliz ha keodedourion d’ar gevredigezh denel. En o hoali, ned int ket evit kaout div vuhez kenstur: diouzh un  tu ar vuhez a vez graet « speredel » anezhi gant he zalvoudoù hag he darvennadoù, ha, diouzh an tu all, ar vuhez anvet « bedel », eleze buhez an tiegezh, al labour, ar gedvuhez, an engouestloù politikel, an amrealioù stuzegezhel. Ar skourrig imboudet war ar winienn a zo ar C’hrist, a vez o teurel e frouezh war gement tachenn a denn d’an ober ha d’ar vuhez. D’ar vuhez unvan-mañ eo en deus Goursened Vatikan II pedet holl feizidi al likelezh, war-bouez tamall gant nerzh grevusted an torr a c’hoarvez etre feiz ha buhez, etre Aviel ha stuzegezh. » (Yann-Baol II, Christi-fideles laici;  nv 59.)

« La découverte et la réalisation de leur vocation et de leur mission per­sonnelles comporte pour les fidèles laïcs, l’exigence d’une formation à la vie dans l’unité, dont ils portent la marque dans leur être même de membres de l’Eglise et de citoyens de la société humaine. Dans leur existence, il ne peut y avoir deux vies parallèles: d’un côté, la vie qu’on nomme  ’spirituelle’ avec ses valeurs et ses exigences; et de l’autre la vie dite ‘séculière’, c’est-à-dire la vie de famille, de travail, de rapports sociaux, d’engagements politiques, d’activités culturelles. Le sarment greffé sur la vigne qui est le Christ donne ses fruits en tout secteur de l’activité et de l’existence (…) C’est à cette unité de vie que le Concile Vatican II a invité tous les fidèles laïcs en dénonçant avec force la gravité de la fracture entre la foi et la vie, entre l’Evangile et la culture (…). » (Jean-Paul II, Christifideles laici, n°59.)

  « Goursened Vatikan II, bet mennet gant Yann XXIII, zo bet an hini kentañ o ouestlañ e gelennadurezh d’ar sevenadur. Henn ober a ra dre maz eo diarvar dezhañ e taolo sklêrijenn war gevrin an den, hag en e skoazello da dizhout razh e c’halvedigezh, dre seveniñ kefridi an Iliz a zo an Avielerezh. Pa gomz diwar-benn  sevenadur e vez ar Goursened o troadañ e Hengoun meur an abostolerezh renet gant an Iliz, hag o sammañ un hêrezh hag e vremanaat. » (Kal. Poupard, prezegenn da geñver Kendalc’h Kedilizel Bern.1992.)

« Le Concile voulu par Jean XXIII est le premier à consacrer son ensei­gnement à la culture. Il le fait dans la conviction d’éclairer le mystère de l’homme et de l’aider à rejoindre pleinement sa vocation, en accomplissant la mission de l’Eglise, qui est l’évangélisation. En traitant de culture, Vatican II s’insère dans la grande Tradition missionnaire, il en assume un héritage et l’ac­tualise. » (Cal Poupard, Congrès oeucuménique de Bern.1992.)

« Lakait evezh, par ma c’hellit, war an emveli diazez a zo da bep broad dre berzh he sevenadur dezhi hec’h-unan. Gwarezit-hi evel mab ho lagad evit dazoned tiegezh an holl dud. Gwarezit-hi ! Arabat deoc’h gouzañv ma teufe seurt emveli diazez da vezañ preizh nep galloud politikel bennak pe armerzhel bennak. » (Yann-Baol II dirak an Unesco 2/6/1980.)

« Veillez par tous les mo­yens à votre disposi­tion, sur cette  sou­­­ve­­­raineté fonda­men­­tale que possède chaque nation en vertu de sa propre culture. Proté­gez-la comme la prunelle de vos yeux pour l’avenir de la grande famille hu­maine. Pro­tégez-la ! Ne per­­­mettez pas que cette sou­veraineté fon­da­mentale de­vienne la proie de quelque in­­térêt politique ou é­co­no­mique. » (Jean-Paul II devant l’Unesco, 2/6/1980.)

« Kemennidigezh an Aviel d’ar sevenadurioù diseurt, tra ma c’houlenn digant e gemennadourion entuañ dre ar feiz, ne harz ket outo da virout un hennadelezh sevenadurel dezho o-unan. Disrann ebet ne sav diwar-se o vezañ ma oar pobl hollvedel an dud badezet degemer en un doare heverk nep sevenadur o herouezañ e pep hini ane­zho ar pezh a zoug en un doare empleg da zisplegidigezh leun ar wirionez. » (Yann-Baol II, Fides et Ratio, nn 71.)

« Tandis qu’elle exige des per­­­­son­nes des­­­­tinataires l’a­­­d­­­­­­­­­hé­­­­­sion de la foi, l’annonce de l’E­vangile dans les différentes cultures ne les empêche pas de conserver une identité culturelle propre. Cela ne crée aucune division, parce que le peuple des baptisés se distingue par une universalité qui sait accueillir toute culture, favorisant le progrès de ce qui, en chacune d’elles, conduit impli­citement vers la pleine explication dans la vérité. » (Jean-Paul II, Fides et Ratio, n° 71.)

« Ar feiz, ur wech deuet da vezañ sevenadur, a laka ur sevenadur kristen da ziwan. N’eus nemet ur sevenadur kristen  a gement a ve gouest da ginnig dimp, n’eo ket hepken un doueoniezh denoniezhel soliet war ziskuliadur ar C’hrist peurheñvel ouzh Doue, nemet ivez un denoniezh doueoniezhel ma’z adkaver ganti an Den-Doue hag Eñ henbatrom pep denelezh wirion. Kement sevenadur na rofe ket e lec’h reizh d’an den heñvel ouzh Doue, a vefe engwallet ouzh hollveliegezh tidek. Ar glad speredel kristen ez eus anezhañ eztaoladur fetis ur sevenadur intret gant an Aviel, anezhañ un dedaoler talvoudoù gwirion. Un teñzor-tiegezh ez eo dimp an hêrezh-hont, petra bennak maz eo ivez glad an denelezh kevan. Kudenn ar c’hristen hiziv zo dont d’emouezañ adarre ouzh pezh a zo anezhañ hag ouzh e heñvelded andoniel ouzh Doue, eleze dont d’emskiantiñ talvoudegezh teñzor an Aviel, hag eñ nemetañ barrek da vastañ d’e c’houlennoù, d’e sklêrijennañ pa chom en entremar, ha da vannañ goulou ar feiz e kalon ar sevenadurioù. Un amkan da dizhout eo treuzkas heve­lep hêrezh. »

(Kal. Poupard. Prezegenn Porto. 07.02.1991)

« La foi qui se fait cul­­­ture suscite une cultu­­re chré­tienne. Seule une cul­ture chré­­­tien­­ne est capable de nous offrir, non seule­ment une théologie an­thro­­po­­­­­logique fondée sur la ré­­v­­­é­­lation du Christ, image par­­­­­­­faite de Dieu, mais en­core une anthro­­pologie théo­logique qui retrouve dans l’Homme-Dieu l’ar­ch­étype de tou­­te humanité ré­elle. Tou­te culture qui ne ferait pas droit à la condi­tion de l’homme image de Dieu court le risque de l’arbitraire. Le patrimoine spirituel chrétien est l’expression concrète de cette culture imprégnée par l’Evangile créateur de valeurs authentiques. Ce patrimoine est notre trésor de famille, tout en demeurant le patrimoine commun de toute l’humanité. Le pro­blème actuel du chrétien est de redevenir conscient de lui-même et de sa res­semblance divine originelle, conscient par conséquent de la valeur du trésor évangélique, seul susceptible de répondre à ses questions, de l’éclairer dans ses doutes, et de projeter la lumière de la foi au coeur des cultures. C’est héri­tage à transmettre, c’est un projet à accomplir. » (Cal Poupard. Conférence de Porto, 07.02.1991)